rajfotografie

TECHNIEK - Witbalans

Wat is witbalans?

Wanneer de kleuren in je foto natuurgetrouw zijn, zijn ze met elkaar in balans. Omdat kleuren het resultaat zijn van menging van licht kunnen er afwijkingen optreden door overmatige reflecties van gekleurde oppervlakken die je camera registreert. Dat verstoort de witbalans.

kleurzweem

Wanneer de kleuren op je foto natuurgetrouw zijn, is de witbalans goed. Dan zijn witte voorwerpen wit, rode rood enzovoort. Een juiste witbalans betekent dat er geen kleur is die overheerst in een foto. De termen blauw- groen- of roodzweem zullen de meeste fotografen wel kennen.

kleurzweem verwijderen

De foto hieronder heeft een lichte oranje/rode kleurzweem. Die kan je weghalen door in de nabewerking het aantal rood/gele pixels in de foto te verminderen. Het wit wordt witter en ook de andere kleuren zien dan er natuurlijker uit. In de bijpassende histogrammen zie je dat die gewijzigd zijn.

kleurtemperatuur

Het meten van de kleurtemperatuur is letterlijk een temperatuurmeting. Verhit een - denkbeeldig - zwart object. De kleur van het object verandert bij stijgende temperatuur. De kleur die het object aanneemt door verhitting is de kleurtemperatuur. Denk maar aan 'witheet'! Het zwarte object zal rood zijn bij een verhitting tot ongeveer 900 graden Celsius. Blijf je de temperatuur verhogen dan zal het object wit licht gaan uitstralen bij ongeveer 4726 graden Celsius. Dit komt overeen met 5000 Kelvin.

lichtbronnen en Kelvin

In de grafiek staan de lichtbronnen en hun 'lichttemperatuur of warmte' in Kelvin. Bij de handmatige instelling kies je voor eenheden kelvin. Leuk om eens mee te experimenteren.

Licht wordt dus gemeten in Kelvin en is net zoals Celsius en Fahrenheit een temperatuurschaal. Het bijzondere van Kelvin is, dat de schaal begint bij het absolute nulpunt. Dat komt overeen met 273 graden onder nul graden Celsius.

warm of koud licht

Uit het voorgaande kan je afleiden dat 'warm licht' een lagere Kelvin-waarde heeft dan 'koel licht'. Dus hoe hoger de waarde in Kelvin des te koeler de kleurtemperatuur. Het licht van een kaars ligt tussen de is 1 à 2000K en is warm! Zonlicht is veel koeler en heeft een Kelvin-waarde die tussen de 5 à 6500 K ligt.

Stel de witbalans in

Het is al genoemd, de witbalans kan je voor- of achteraf instellen. Veel camera's stellen de witbalans automatisch in dus erg veel kans op kleurzweem zal er niet zijn. Toch is het soms beter om de witbalansinstelling op de camera wèl vooraf in te stellen. De kans op kleurzweem is dan kleiner en je hebt minder werk achteraf.

Voordeel van vooraf instellen is dat foto's meestal helderder en beter van kleur zijn.

standaard voorinstellingen witbalans

Keuzelijstjes voor het instellen van de witbalans zien er meestal zo uit:

  • Automatisch
  • Gloeilamplicht
  • TL-licht
  • Direct zonlicht
  • Flitslicht
  • Bewolkt
  • Schaduw
  • Handmatig in eenheden Kelvin

gebruik een grijskaart

Wil je de witbalans van de foto's die je gaat maken vooraf goed instellen, gebruik dan een grijskaart. Portretfotografen doen dat vaak omdat portretten de huidskleur van het model het beste weergeven wanneer de witbalans goed is. Achteraf corrigeren kan tot kwaliteitsverlies leiden.

18 procent grijs

Een grijskaart is uiteraard grijs maar de kleur grijs is zorgvuldig gekozen en wordt nauwkeurig geijkt. Het grijs op de kaart is precies 18 procent grijs en ligt tussen puur wit en puur zwart in. De kaart is daardoor lichtgrijs. In de meeste camera's is de witbalans gebaseerd op die 18 procent grijs.

hoe gebruik je een grijskaart?

Maak een opname van de kaart, beeldvullend, en stel aan de hand van die opname de witbalans op je camera in. Portretfotografen doen dit vaak door zowel het model als de grijskaart in één opname te plaatsen en daarmee de witbalans in te stellen.

Dit werkt natuurlijk het beste bij het maken van meer opnames onder min of meer gelijke omstandigheden. Veranderen de lichtomstandigheden voortdurend dan is het gebruik van een grijskaart tijdrovend.

Ben je helemaal in balans?

witbalans en kalibratie beeldscherm

Niet alleen camera's maar ook beeldschermen zijn gekalibreerd voor juist kleurgebruik. Dat betekent dat ook de witbalans goed ingesteld is op het beeldscherm. Fotografeer je met een bepaalde instelling op je camera voor de witbalans en werk je vervolgens je foto's af op een niet of slecht gekalibreerd beeldscherm, dan doe je de instelling van de witbalans weer teniet.

experimenteren met de witbalans

Fotografie is meer dan het schieten van een plaatje. Creativiteit speelt een grote rol. Ook experimenteren met de witbalans en met opzet een verkeerde keuze maken kan tot zeer aantrekkelijk fotowerk leiden. Je kiest dan dus bewust voor 'onbalans' in de witbalans. Heel leuk om mee te experimenteren.

Hieronder het resultaat van een experiment met de witbalans in Lightroom CC Classic.

De foto's laten zien wat er gebeurt wanneer je een andere witbalans kiest. Dat kan direct bij het maken van de foto maar ook later in de nabewerking. De voorbeelden hieronder zijn aangebracht in de nabewerking.

De eerste foto vergelijkt de witbalans van de instelling 'daglicht' en 'schaduw'. Ga met de muis over de foto. De foto met de witbalans ingesteld op 'schaduw' is iets meer oranje dan die met de daglichtinstelling. Het verschil is niet echt groot.

Witbalans daglicht/schaduw

Bij de tweede foto is het verschil duidelijker. Het vergelijkt 'daglicht' en 'kunstlicht'. Kunstlicht voegt erg veel blauw toe aan de foto en geeft een onnatuurlijker beeld. De foto is bij daglicht gemaakt dus wanneer je de witbalans in de nabewerking instelt op 'kunstlicht' maak je een verkeerde of juist creatieve keuze.

Witbalans daglicht/kunstlicht

Lees ook de pagina over kleurruimte waarop meer informatie staat over kleuren in de fotografie.